6 KIỂU GIAO TIẾP ĐIỂN HÌNH CỦA CHA MẸ VỚI CON VÀ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG NGÔN NGỮ CỦA TRẺ

Bạn có nhận ra chúng ta giao tiếp với con mỗi ngày, mỗi tình huống lại theo các cách khác nhau? Hãy cùng Dạy trẻ tiếng Việt tìm hiểu ảnh hưởng của chúng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Làm cha mẹ, chúng ta rất khó để giữ 1 phong cách chung cho tất cả các tình huống trong khi nuôi dạy con cái. Sẽ có những lúc chúng ta nói mà như ra lệnh, có lúc chúng ta thuyết phục con, có lúc chúng ta lại vui đùa.

Elaine Weitzman (2017) đã chỉ ra 6 kiểu giao tiếp điển hình của cha mẹ khi tương tác với con cái, đó là:
- Vai trò người chỉ huy
- Vai trò người kiểm tra
- Vai trò người giải trí
- Vai trò người trợ giúp
- Vai trò người thúc giục
- Vai trò người quan sát

Hãy cùng DTTV tìm hiểu xem ba mẹ có đang “vào” các “vai” này khi giao tiếp với con và chúng ta có thể cải thiện như thế nào để giao tiếp với con hiệu quả hơn!

1. Khi cha mẹ là người chỉ huy

Chúng ta đóng vai trò “người chỉ huy” khi quyết định con mình mặc gì, ăn gì, khi nào làm bài tập về nhà, đi ngủ... Khi đóng vai trò này, chúng ta có xu hướng nói nhiều hơn và bảo con cái phải làm gì, làm như thế nào, khi nào làm và khi nào không được làm... Chúng ta có xu hướng nói chuyện “với” con chứ không phải “cùng” con! Khi đóng vai chỉ huy, chúng ta không tham gia vào một cuộc trò chuyện thực sự!

Những tình huống điển hình khi chúng ta đóng vai người chỉ huy là:

• Khi chúng ta đang vội,

• Khi con cái chúng ta đang vội,

• Khi chúng ta bị căng thẳng,

• Khi chúng ta mệt mỏi,

THAY VÀO ĐÓ, CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM GÌ?
Hãy để con tự quyết định mặc gì, khi nào và làm như thế nào.
Hãy để con dẫn dắt cuộc trò chuyện, trò chơi, hoạt động.

2. Khi cha mẹ là người kiểm tra

Chúng ta đóng vai trò là “người kiểm tra” khi muốn con mình học một kỹ năng mới, hoặc nghĩa đen là “kiểm tra” chúng về một kỹ năng mới... Khi con không phát triển ngôn ngữ hoặc bất kỳ kỹ năng nào như mong đợi, chúng ta có xu hướng cố gắng nhiều hơn để giúp con học được. Chúng ta khăng khăng với điều đó, thậm chí cằn nhằn và đặt rất nhiều câu hỏi để tìm hiểu xem con mình đã học được gì.

Các tình huống điển hình khi chúng ta đóng vai trò người kiểm tra là:

• Khi chúng ta không an tâm về kỹ năng của con

• Khi chúng ta lo lắng về việc con mình không đáp ứng được kỳ vọng của ai đó
  

THAY VÀO ĐÓ, CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM GÌ?
Quan sát con khi con sử dụng kỹ năng
Cố gắng tận hưởng khoảnh khắc cùng con khi chúng sử dụng kỹ năng nào đó

3. Khi cha mẹ là người “giải trí”

Khi vui, chúng ta thường đóng vai trò “người giải trí”. Trong vai trò này, ta có xu hướng làm mọi thứ để con vui vẻ. Chúng ta trò chuyện và chơi đùa, đôi khi còn là người dẫn dắt mọi thứ.

Những tình huống điển hình khi chúng ta đóng vai người giải trí:

• Trong các lễ kỷ niệm có sự hiện diện của bạn bè, người thân, những đứa trẻ khác

• Khi ta cảm thấy cần phải “giải trí” để thu hẹp khoảng cách

Khi ta cảm thấy thiếu an toàn về điều gì đó và việc kiểm soát mọi thứ khiến chúng ta yên tâm hơn

THAY VÀO ĐÓ, CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM GÌ?

• Hãy để con là người dẫn dắt

• Chuyển sang vai trò “người tham gia” của trò chơi hoặc hoạt động

  

4. Khi cha mẹ là người trợ giúp

Chúng ta đảm nhận vai trò “người trợ giúp” khi con gặp khó khăn và thường làm mọi thứ để cuộc sống của con dễ dàng hơn. Nếu con đang trong trong giai đoạn tập nói, phát triển ngôn ngữ, ta có xu hướng phản ứng theo cử chỉ của con thay vì khuyến khích con dùng lời nói. Nếu chúng lớn hơn và gặp khó khăn trong việc giao tiếp, chúng ta thường “giải quyết vấn đề” bằng cách nói thay cho chúng…

Những tình huống điển hình khi chúng ta đóng vai người trợ giúp:

• Khi con đang gặp khó khăn, hoặc có vẻ như gặp khó khăn

• Khi ta lo lắng về sức khỏe của con

• Khi ta cho rằng con cần sự giúp đỡ của mình

THAY VÀO ĐÓ, CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM GÌ?

Hãy lùi lại một bước và xem con cần ta giúp đỡ bao nhiêu và giúp thế nào. Đôi khi, “không giúp đỡ” chính là cách giúp đỡ tốt nhất. Không giúp không đồng nghĩa với việc không quan tâm, yêu thương con mà là cách để con tự ra quyết định.

5. Khi cha mẹ là người thúc giục

Chúng ta đóng vai trò là “người thúc giục” khi liên tục quyết định tốc độ của mọi việc.

Những tình huống điển hình khi chúng ta đóng vai người thúc giục:

• Khi chúng ta đang vội,

• Khi chúng ta bận rộn và dường như lịch trình không cho phép chúng ta có “thời gian” hoặc bất kỳ sự chậm trễ nào

THAY VÀO ĐÓ, CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM GÌ?

Chậm lại: điều chỉnh nhịp độ không có nghĩa là bạn ngừng tiến lên phía trước. Thừa nhận rằng chúng ta đang chịu áp lực về thời gian và tìm cách để tránh được điều này

6. Khi cha mẹ là người quan sát

Chúng ta đóng vai trò “người quan sát” khi chỉ đứng nhìn con chơi đùa, đọc sách hay trò chuyện mà không tham gia cùng. Đôi khi, chúng ta chỉ nói hoặc bàn luận từ xa.

Những tình huống điển hình khi chúng ta vào vai người quan sát:

• Khi chúng ta không chắc chắn về vai trò của mình trong tình huống đó (làm gì, can thiệp thế nào và ở mức độ ra sao)

• Khi chúng ta mệt mỏi và cần nghỉ ngơi

THAY VÀO ĐÓ, CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM GÌ?

• Hỏi trẻ xem mình có thể giúp gì, tham gia thế nào (vào trò chơi, hoạt động, trò chuyện...)

• Điều chỉnh theo tốc độ và trình độ của trẻ, tìm ra điểm chung để tương tác cùng chúng

Nếu bạn nhận thấy mình thường đóng một “vai” nhất định khi tương tác cùng con, hãy cố gắng “thoát khỏi” vai trò đó và lắng nghe con nhiều hơn. Điều này bao gồm thấu hiểu sở thích của con, nhịp độ thực hiện hoạt động và cách con giao tiếp.

Đặc biệt là khi sử dụng các ngôn ngữ khác nhau, việc giao tiếp có thể trở nên phức tạp hơn nhiều. Vai trò của chúng ta trong các cuộc trò chuyện với con sẽ thay đổi tùy vào mức độ tự tin khi sử dụng ngôn ngữ mục tiêu (ngôn ngữ thứ hai, thứ ba…). Điều này cũng áp dụng cho con bạn và những người khác tham gia cuộc trò chuyện.

Nếu bạn thấy người lớn khác – bạn đời, người chăm sóc, giáo viên, chuyên gia… (người đóng một vai trò nào đó với con bạn) đang gặp khó khăn trong việc giao tiếp và kết nối với con, hãy chia sẻ những lời khuyên trên đây với họ. Hoặc cùng tham gia vào fanpage Dạy Trẻ Tiếng Việt để cập nhật thông tin về cách nuôi dưỡng ngôn ngữ và văn hóa Việt cho con.

Đây là bài viết được truyền cảm hứng từ Elaine Weitzman (2017) It Takes Two To Talk. A Practical Guide for Parents of Children with Language Delays, Toronto ON, The Hanen Center. Mình đã phát triển những lời khuyên mà cô chia sẻ trong cuốn sách và trên trang web rồi điều chỉnh chúng cho việc giao tiếp với trẻ em nói chung, trẻ em đa ngôn ngữ nói riêng.

Nguồn: https://utesinternationallounge.com/parents-roles.../...