Tiếp thu ngôn ngữ so với học ngôn ngữ
Việc học 1 ngôn ngữ khi còn nhỏ thường dễ dàng hơn so với khi trưởng thành. Vậy ba mẹ có biết sự khác nhau giữa "tiếp thu ngôn ngữ" và "học ngôn ngữ"? Hãy cùng tìm hiểu với Dạy trẻ tiếng Việt nhé!
Tiếp thu hay “thụ đắc ngôn ngữ” và “học ngôn ngữ” là hai quá trình khác nhau nhưng cùng dẫn đến việc một người có thể thành thạo một ngôn ngữ.
Trong tiếng Anh, hai thuật ngữ này là Language Acquisition - “thụ đắc ngôn ngữ” và Language Learning - “học ngôn ngữ”. Vậy hai thuật ngữ này có gì khác nhau?
Tiếp thu ngôn ngữ (Language Acquisition)
Trẻ em tiếp thu ngôn ngữ thông qua một quá trình tự nhiên, tiềm thức, trong đó chúng không biết về các quy tắc ngữ pháp, cú pháp, từ loại v.vv… Điều này xảy ra khi chúng có sự tiếp nhận (các) ngôn ngữ một cách tự nhiên. Chúng lặp lại những gì được nghe và ghi nhớ được những gì nghe được và nhìn được thường xuyên.
Để có thể nói được một ngôn ngữ, chúng cần có một nguồn giao tiếp tự nhiên, thường là người mẹ, người cha hoặc người chăm sóc chúng. Những đứa trẻ lớn lên với nhiều ngôn ngữ, sẽ tiếp thu những ngôn ngữ này một cách tự nhiên nhất. Chúng sẽ lặp lại những gì chúng nghe, mấp máy môi, thử phát ra những chuỗi âm thanh cho đến khi phát ra được từ có ý nghĩa (tức là những từ mà người khác nghe hiểu) và dần dà trẻ sẽ sử dụng ngôn ngữ một cách có chủ đích khi nói.
Thực ra chúng ta không dạy (các) ngôn ngữ cho trẻ mà chúng ta truyền tải ngôn ngữ của mình thông qua giao tiếp bằng lời nói và phi ngôn ngữ (hành động, biểu cảm, nét mặt…). Chúng ta chỉ sử dụng ngôn ngữ của mình như chúng ta luôn làm hàng ngày và trẻ sẽ tiếp thu nó bằng cách nghe và được tiếp xúc với ngôn ngữ đó một cách thường xuyên. Chúng ta chỉ cần kết nối từ vựng trong các ngữ cảnh, các cuộc trò chuyện giữa chúng ta với trẻ và khuyến khích chúng sử dụng ngôn ngữ đó.
Học ngôn ngữ (Language Learning)
Học ngôn ngữ là quá trình ai đó được hướng dẫn trực tiếp các quy tắc của ngôn ngữ.
Người học ngôn ngữ thường có kiến thức cơ bản về ngữ pháp của ngôn ngữ đầu tiên mà họ có được. Họ biết sự khác biệt về ngữ điệu, âm thanh của các từ, thứ tự từ đúng ngữ pháp là gì trong một câu trong ngôn ngữ, rằng các từ có thể có nhiều nghĩa, v.v.
Khi học một ngôn ngữ mới, chúng ta có cách tiếp cận suy diễn đối với ngữ điệu, âm vị học, hình thái, cú pháp của ngôn ngữ chúng ta muốn học. Điều này rất hay xảy ra khi chúng ta bắt đầu học đọc, viết ngữ pháp, từ vựng của ngôn ngữ mà chúng ta đang học.
Từ quan điểm của khoa học thần kinh, việc tiếp thu ngôn ngữ và học ngôn ngữ được xử lý theo hai cách khác nhau trong não. Hai khu vực chính là khu vực Broca và Wernicke. Broca nằm ở vỏ não trán trái và là trung tâm sản xuất từ của não, tức là chịu trách nhiệm sản xuất các mẫu trong giọng nói và ngôn ngữ ký hiệu. Khu vực Wernicke ở vỏ thái dương trái, là trung tâm nhận dạng từ, chủ yếu liên quan đến khả năng hiểu ngôn ngữ.
Khu vực của Broca là khu vực tích cực tham gia vào các quy trình tiếp thu (đắc thụ) ngôn ngữ, trong khi khu vực Wernicke tham gia vào hoạt động học ngôn ngữ. Trong quá trình xử lý lời nói và học ngôn ngữ, hai khu vực này cộng tác với nhiều khu vực khác của não, như Angular Gyrus nơi diễn ra quá trình tập hợp thông tin và nơi diễn ra sự hiểu biết về các từ và khái niệm .Supramarginal Gyrus có liên quan đến nhận thức và xử lý ngôn ngữ. Vùng Primary Auditory Cortex (Vỏ não thính giác sơ cấp ) nơi các tín hiệu thính giác được nhận ra, ghi nhớ và có thể dẫn đến phản hồi.
Vùng Broca là một vùng của thùy trán thuộc bán cầu não ưu thế (thường là bên trái), đảm nhận chức năng liên quan đến sản xuất lời nói. Pierre Paul Broca là người đầu tiên phát hiện sự liên hệ của vùng này đối với quá trình xử lý ngôn ngữ trong não bộ sau khi nghiên cứu chứng thất ngôn ở hai bệnh nhân. Họ mất khả năng nói do bị tổn thương hồi trán dưới.Kể từ đó vùng não đó được gọi theo tên của Broca và triệu chứng thui chột sản xuất ngôn ngữ được gọi là chứng thất ngôn Broca (còn gọi là thất ngôn diễn đạt).
Thuỳ Thái Dương nắm giữ vỏ não thính giác chính, thứ quan trọng trong việc xử lý ngữ nghĩa trong cả lời nói lẫn hình ảnh của con người. Khu vực Wernicke, khu vực kéo dài từ thùy thái dương đến thùy đỉnh, đóng một vai trò thiết yếu trong việc hiểu ngôn ngữ.
Như vậy:
Cha mẹ nên giúp con thành thạo ngôn ngữ bằng cách nào?
Tạo ra một môi trường giàu sự tương tác, đồng hành từ cha mẹ, thường xuyên sử dụng ngôn ngữ trong đời sống đó chính là các cách để tạo nên cho trẻ một môi trường tiếp thu ngôn ngữ trong vô thức. Việc học một cách vô thức này sẽ mang lại kết quả bền vững và lâu dài hơn, có thể thời gian đầu sẽ tốn công sức và thời gian nhưng sau này ba mẹ lại nhàn hơn rất nhiều.
Các bạn có còn nhớ những câu hát, câu vè, câu ca dao tục ngữ hay những câu chuyện cổ tích cho đến tận bây giờ khi chúng ta lớn? Còn những kiến thức về toán, lý, hoá có thể chúng ta chẳng còn nhớ nhiều nữa. Đó là vì chúng ta đã được nuôi dưỡng trong một bầu ngôn ngữ lành mạnh và được tiếp thu một cách vô thức từ bà từ mẹ từ gia đình của chúng ta.
Ông bà mình có câu “Trẻ lên ba, cả nhà tập nói” hay như câu “Con vào dạ, mạ đi tu” là đã đúc kết được những tinh hoa trong việc dạy con. Dạy trẻ không đi đâu xa mà hãy cẩn thận trong từng lời ăn tiếng nói, trong từng từ ngữ nói cho trẻ nghe. Và mình tin, điều đó không chỉ giúp cho trẻ mà còn giúp cho bạn ý thức hơn việc chọn lọc từ ngữ, suy nghĩ và hành động đúng.
Hãy cùng nhau xây dựng cho con một môi trường ngôn ngữ lành mạnh và cùng nhau nuôi dưỡng những em bé song ngữ nhé.
Viết bởi Ute Limacher.
Dịch và phóng tác bởi Maily Linguee
https://utesinternationallounge.com/language-acquisition-versus-language-learning/
https://vi.wikipedia.org/wiki/Thùy_thái_dương
https://vi.wikipedia.org/wiki/Vùng_Broca