🎊Tương tác mẫu tính giúp trẻ phát triển ngôn ngữ 🎊

Hành vi tương tác mẫu tính đặc trưng cho năng lực và kĩ năng giao tiếp của mẹ và trẻ. TTMT bao gồm nhiều dạng như tương tác thể chất, tương tác ngôn ngữ... được xem là những điều kiện quan trọng

👩‍❤️‍👩Đây là khái niệm được dịch từ thuật ngữ tiếng Anh là Maternal interaction, theo nghĩa hẹp đó là hành vi phản ứng, tương tác giữa người mẹ và trẻ nhỏ. Hành vi tương tác mẫu tính (TTMT) đặc trưng cho năng lực và kĩ năng giao tiếp của mẹ và trẻ. TTMT bao gồm nhiều dạng như tương tác thể chất, tương tác ngôn ngữ... được xem là những điều kiện quan trọng để phát triển nhận thức - trí tuệ, phát triển tình cảm - xã hội, phát triển ngôn ngữ của trẻ. Theo nghĩa rộng, hành vi TTMT cũng là hành vi của người lớn trong trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non.

👩‍❤️‍👩Tương tác mẫu tính giúp trẻ phát triển các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ

🫶🏼TTMT trước hết thể hiện qua sự tương tác phi ngôn ngữ. Biểu hiện đậm nét của TTMT phi ngôn ngữ chính là sự điều chỉnh hướng nhìn giữa người lớn và trẻ. Sự chú ý chung (joint attention) vốn là điều được chia sẻ giữa người lớn với trẻ. Điều này giúp trẻ nhận ra tính mục đích trong lời nói của người lớn trong khi nắm bắt sự vật hay sự kiện gắn theo chủ đề "ở đây, bây giờ" cũng như việc sử dụng những từ quen thuộc với mục đích cung cấp thông tin sâu hơn giúp trẻ hiếu từ nói riêng và lĩnh hội ngôn ngữ nói chung (Clark, 2003). Thêm vào đó, đặc biệt là trong giai đoạn ngôn ngữ sớm, việc sử dụng những cử chỉ, điệu bộ thích hợp kết hợp với ngôn ngữ miêu tả có thế sẽ giúp trẻ tập trung được sự chú ý vào vật, việc và vật chất thay vì chỉ thuần tuý khuyến khích bằng lời.

🫶🏼Hướng sự chú ý trong các hành vi mẫu tính cũng có tác dụng tăng cường phát triển ngôn ngữ một cách gián tiếp. Chẳng hạn như, việc thể hiện điệu bộ kết hợp với các thông tin bằng lời có thể tạo nên các kích thích thúc đẩy tình huống giao tiếp có sự chú ý chung giữa mẹ và bé diễn ra lâu hơn.

🫶🏼TTMT còn giúp trẻ phát triển được hành động trỏ tay với tư cách là khởi nguồn của ngôn ngữ. Thông qua TTMT ở giai đoạn 3 - 4 tháng tuổi trở đi, trẻ được tiếp xúc và làm quen với hành động trỏ tay.

👩‍❤️‍👩Tương tác mẫu tính giúp trẻ phát triển phương tiện giao tiếp ngôn ngữ và thói quen giao tiếp ngôn ngữ

Một tỉ lệ lớn những ngôn ngữ mẫu tính là để phản ứng lại lời nói hoặc hành động của trẻ. Điều này chứng tỏ rằng lời mẹ nói không đơn thuần chỉ là cung cấp thông tin tới cho trẻ mà còn để khuyến khích trẻ giao tiếp. Do đó, một vài đặc điểm của ngôn ngữ mẫu tính chỉ có thể giải thích trong một khung tương tác nhất định của mẹ/người chăm sóc và trẻ. Chẳng hạn như một tỉ lệ lớn những câu hỏi trong ngôn ngữ mẫu tính được xem như là một cách đẩy lượt thoại tiếp theo tới trẻ. Để xây dựng một cuộc thoại đảm bảo cấu trúc lượt lời luân phiên với trẻ nhỏ, người mẹ phải phản ứng tương tác bằng cách vừa phát ra câu hỏi (chủ yếu là câu hỏi Có/Không) lại vừa tự trả lời cho lượt thoại tiếp theo. Người mẹ cũng thường rà soát lại những điều mà trẻ nói bằng những câu hỏi phân loại. Thêm vào đó, họ có xu hướng sửa sai cả về ngữ pháp, ngữ nghĩa và yêu cầu trẻ một chủ đề giao tiếp nào đó. Để duy trì chủ đề giao tiếp với trẻ, người mẹ thường mở rộng những gì mà trẻ vừa mới yêu cầu và cũng đồng thời nhắc lại hoặc phát triển nội dung ngữ nghĩa câu nói của trẻ. Tất cả những điều trên đều tạo thuận lợi cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

🫶🏼TTMT không chỉ đơn thuần là sự tác động từ mẹ đến trẻ, mà ngược lại còn là quá trình điều chỉnh ngược lại giữa trẻ đối với mẹ. Ngay từ giai đoạn 2 - 3 tháng tuổi, dù là trẻ mới chỉ có thể tiến hành giao lưu cảm xúc, nhưng trẻ đã thể hiện sự chủ động trong quá trình giao tiếp với mẹ. Biểu hiện của sự chủ động này trước hết là rõ ràng không phải ai, và cũng không phải khi nào cũng có thể dễ dàng giao lưu, trò chuyện với trẻ mà phải là những người được trẻ yêu thích, và vào những thời điểm mà trẻ cảm thấy dễ chịu (sau khi tắm, lúc đã ăn no..) thi moi  được trẻ đón nhận. Nếu không, trẻ sẽ chủ động lảng tránh rõ rệt. Mặt khác, không chỉ trẻ bắt chước các hành động giao lưu của người lớn, mà ngay cả người lớn cũng bắt chước lại trẻ, đặc biệt là bắt chước âm thanh "âu ơ..." hoặc nhại lại những lời ngọng nghịu dễ thương của con trẻ. Với người lớn, đó có thể là cái cách để họ cảm thấy dễ dàng tìm được "tiếng nói chung" đồng điệu, đồng cảm với trẻ.

🫶🏼Việc trẻ trao vật, khoe vật hay vòi vĩnh người lớn cũng là cách mà trẻ thể hiện sự chủ động của mình trong quá trình TTMT với mẹ. Bên cạnh việc tiếp nhận hành vi điều khiển ánh mắt của mẹ, trẻ cũng biết dùng ánh mắt để điều khiển mẹ và những người thân xung quanh mình. Khi đã lĩnh hội được hành động trỏ tay, trẻ bắt đầu dùng trỏ tay để lái sự chú ý của người lớn về phía các sự vật, hiện tượng khác. Một mặt có thể yêu cầu người lớn đáp ứng mặt khác có thể để chia sẻ thông tin với người lớn, khiến họ phải quay lại để xác nhận những sự vật mà trẻ đang chú ý và đồng thời chia sẻ cảm xúc với trẻ.

🫶🏼Tóm lại, khi chúng ta nói chuyện với trẻ, trẻ thường sẽ tham gia và đáp lại bằng một cách nhất định. Các biểu hiện đáp lại của trẻ hướng tới giao tiếp sẽ cho chúng ta biết những phản hồi quan trọng mà trẻ dành cho người lớn. Việc người lớn sử dụng ngôn ngữ mẫu tính cũng không đơn thuần do người lớn thích làm điều đó, mà chính là do sự "yêu cầu, điều chỉnh" từ phía trẻ. Cha mẹ và những người lớn khác, kể cả trẻ em lớn đều sử dụng một loại ngôn ngữ đặc biệt khi nói chuyện với trẻ. Một trong những điểm đáng chú ý về ngôn ngữ mẫu tính là dường như nó luôn luôn được kiểm định mức độ phức tạp vừa phải để phù hợp với từng trẻ. Làm thế nào để chúng ta biết là mức độ ngôn ngữ nào là là thích hợp cho mỗi trẻ? Rõ ràng, trẻ có cách để thông báo cho người lớn mức độ ngôn ngữ mà trẻ có thể lí giải bằng cách đáp lại người lớn theo những biểu hiện khác nhau. Không mất nhiều thời gian để đứa trẻ có thể "đào tạo" cho mình một đối tác giao tiếp mới, phù hợp với trẻ. Bởi lẽ trên hết, không ai muốn bị làm ngơ khi họ đang cố gắng để giao tiếp với một em bé.

_ Theo tiến sĩ Đinh Thanh Tuyến _